Lãng phí trong sản xuất (7 loại hữu hình) (8 loại vô hình) và cách cải tiến cụ thể

 

7 loại lãng phí trong sản xuất (Lãng phí hữu hình)

STT	Loại lãng phí	Mô tả	Nguyên nhân phổ biến	Gợi ý cải tiến
1	Lãng phí tồn kho	Tồn kho nguyên liệu, bán thành phẩm, thành phẩm dư thừa gây chiếm dụng vốn & không gian	Kế hoạch không chính xác, sản xuất dư, chuỗi cung ứng không ổn định	Áp dụng JIT, đồng bộ sản xuất theo nhu cầu
2	Lãng phí chờ đợi	Chờ nguyên vật liệu, máy móc, lệnh sản xuất...	Sản xuất không cân bằng, máy móc hỏng, vật liệu trễ	Cân bằng sản xuất, bảo trì định kỳ, cải tiến luồng vật liệu
3	Lãng phí thao tác dư	Động tác tay chân không tạo giá trị gia tăng	Thiết kế công đoạn không hợp lý, thao tác thừa	Áp dụng ECRS: loại bỏ, kết hợp, sắp xếp lại, đơn giản hoá
4	Lãng phí sản xuất dư	Sản xuất quá nhiều hoặc quá sớm	Không có hệ thống kéo, dự đoán sai	Sản xuất theo nhu cầu thực tế, dùng hệ thống Kanban
5	Lãng phí sản phẩm lỗi	Tái chế, phế phẩm gây tổn thất nguyên liệu, thời gian và nhân công	Tay nghề kém, quy trình thiếu kiểm soát	Kiểm soát chất lượng tại nguồn, không chấp nhận lỗi
6	Lãng phí vận chuyển	Di chuyển vật liệu, hàng hóa không cần thiết	Layout nhà xưởng không hợp lý, quy trình không tối ưu	Tối ưu bố trí mặt bằng, vật liệu gần công đoạn sử dụng
7	Lãng phí gia công dư	Gia công quá tiêu chuẩn khách hàng cần, gây tốn nhân lực và thiết bị	Không rõ yêu cầu khách hàng, tiêu chuẩn thiết kế sai	Chỉ sản xuất theo đúng yêu cầu, cải tiến kỹ thuật

---

8 loại tổn thất vô hình – Lãng phí dễ bị bỏ qua nhưng hậu quả lớn

Tên tổn thất	Mô tả	Ví dụ thực tế	Giải pháp cải tiến
Hình ảnh doanh nghiệp	Giao hàng trễ, lỗi sản phẩm → khách hàng mất niềm tin → ảnh hưởng thương hiệu	Đánh giá 1 sao trên sàn thương mại, khiếu nại hàng loạt	Tăng kiểm soát chất lượng, phản hồi khách hàng nhanh
Tinh thần nhân viên	Làm việc quá sức, thao tác thừa, sửa lỗi liên tục → giảm năng lượng & sự gắn bó	Nhân viên nghỉ việc nhiều sau đợt lỗi hàng loạt	Khen thưởng cải tiến, cải thiện môi trường làm việc
Chi phí cơ hội	Do bị tồn kho, sản phẩm lỗi chiếm tài nguyên nên không đầu tư được vào sản phẩm mới	Bỏ lỡ cơ hội tung sản phẩm mới vì bận xử lý lỗi	Giải phóng vốn, cải tiến quy trình linh hoạt hơn
Mất kiến thức nội bộ	Nhân viên lâu năm nghỉ việc → mất kỹ năng không ghi chép → tổn thất tích lũy	Kỹ sư bảo trì nghỉ, không ai biết sửa máy	Xây SOP, lưu trữ kiến thức, đào tạo chéo
Mâu thuẫn nội bộ	Phòng ban đùn đẩy trách nhiệm → mất thời gian xử lý → giảm hiệu suất tập thể	Sản xuất - chất lượng - kho cãi nhau về lỗi hàng	Rà soát quy trình phối hợp, xây dựng nhóm cải tiến
Chi phí khiếu nại	Khi khách hàng phàn nàn, mất thời gian xử lý, chi phí hậu mãi tăng	Phải gọi lại hàng, bồi thường khách	Kiểm soát lỗi đầu nguồn, xử lý triệt để vấn đề
Truyền thông tiêu cực	Khách hàng đăng bài tiêu cực, clip viral → ảnh hưởng niềm tin thị trường	Clip TikTok về lỗi hàng lan truyền nhanh	Quản lý truyền thông, phản hồi tích cực, xử lý minh bạch
Đào tạo sai hướng	Đào tạo nhân viên nội dung không áp dụng thực tế → mất thời gian & chi phí	Tổ chức nhiều khoá lý thuyết nhưng không cải tiến sản xuất	Thiết kế nội dung đào tạo sát với công việc thực tế

---

Kết luận

Trong tinh thần sản xuất tinh gọn (Lean), cần nhận diện cả lãng phí hữu hình lẫn vô hình để cải tiến toàn diện. Nhiều doanh nghiệp chỉ nhìn thấy “sai sót sản phẩm” hay “thao tác thừa”, nhưng lại bỏ qua mất niềm tin, nhân sự rời bỏ, hình ảnh doanh nghiệp xấu đi, những yếu tố này ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển bền vững của công ty.