BOM (Bill of Material) – Danh mục vật liệu

BOM (Bill of Material) – Danh mục vật liệu, là một văn kiện mô tả cấu trúc sản phẩm dưới dạng dữ liệu, mà máy tính có thể nhận biết được. Đây cũng là tài liệu chủ chốt trong hệ thống ERP. BOM giúp hệ thống nhận diện cấu trúc sản phẩm và đóng vai trò là cầu nối giữa các hoạt động trong doanh nghiệp. Trong hệ thống ERP, BOM thường được chia thành 5 loại chính: BOM thụt lề (Indented BOM), BOM tổng hợp (Summarized BOM), BOM tra ngược (Where-used BOM), BOM chi phí (Costing BOM), và BOM kế hoạch (Planning BOM).

Việc áp dụng máy tính vào quản lý sản xuất đòi hỏi hệ thống có thể nhận biết cấu trúc sản phẩm và tất cả các vật liệu liên quan. Để làm được điều đó, cấu trúc sản phẩm phải được chuyển đổi thành dữ liệu, gọi là BOM. BOM còn được gọi là cây cấu trúc sản phẩm hoặc bảng cấu trúc sản phẩm. Trong một số ngành công nghiệp, BOM còn được gọi là “công thức”, “bảng yếu tố” hay các tên gọi khác.

Trong hệ thống MRPⅡ và ERP, "vật liệu" được hiểu rộng, bao gồm: sản phẩm hoàn chỉnh, bán thành phẩm, nguyên liệu, chi tiết lắp ráp, linh kiện gia công, vật tư tiêu hao, v.v. BOM trong các hệ thống này thể hiện mối quan hệ giữa cha và con trong cây cấu trúc. BOM có thể được trình bày theo hướng phân rã từ trên xuống hoặc truy vết từ dưới lên. BOM là cơ sở dữ liệu mang tính tổ chức, là nền tảng cho thiết kế nhiều mô-đun chức năng, thường được thể hiện dưới dạng báo cáo tổng hợp quen thuộc.

Theo mục đích sử dụng, sản phẩm sẽ trải qua 3 giai đoạn: thiết kế kỹ thuật, thiết kế quy trình sản xuất và sản xuất chế tạo. Tương ứng với đó là 3 loại BOM chính: EBOM, PBOM, DBOM, với nội dung và mục đích sử dụng khác nhau:

1. EBOM – BOM kỹ thuật (Engineering BOM)

Được sử dụng trong quản lý thiết kế kỹ thuật sản phẩm. EBOM mô tả chính xác các thông số thiết kế và mối quan hệ giữa các bộ phận. Thường thể hiện dưới dạng: bảng chi tiết sản phẩm, danh mục bản vẽ, bảng định mức vật liệu, bảng phân loại chi tiết,...
EBOM chủ yếu phục vụ việc quản lý tài liệu kỹ thuật. Mặc dù có thể hỗ trợ mua hàng và ước tính chi phí, EBOM vẫn tập trung vào quản lý bản vẽ và cấu trúc thiết kế.

2. PBOM – BOM kế hoạch (Planning BOM)

Được các kỹ sư quy trình thiết kế dựa trên năng lực sản xuất của nhà máy, từ EBOM. PBOM dùng trong thiết kế công nghệ và quản lý sản xuất, cho phép theo dõi quá trình sản xuất từng bộ phận: sản xuất như thế nào, ở đâu, ai sản xuất và sử dụng công cụ gì.
PBOM là một cấu trúc dữ liệu quản lý quan trọng trong MRPⅡ/ERP.

3. DBOM – BOM thiết kế (Design BOM)

Do bộ phận thiết kế cung cấp, DBOM thể hiện thông tin tổng thể về sản phẩm, thường ở dạng bảng chi tiết sản phẩm, danh mục bản vẽ, bảng định mức vật liệu,...
Thông tin DBOM được lấy từ phần tiêu đề và chi tiết của bản vẽ thiết kế. Một phần có thể đến từ thẻ quy trình do phòng công nghệ biên soạn.
DBOM thường được tổng hợp sau khi hoàn tất thiết kế, nhưng nếu có nhiều mối quan hệ vay mượn trong thiết kế, thì có thể lập DBOM từ sớm để hỗ trợ phân công nhiệm vụ thiết kế. Dạng biểu diễn điện tử của DBOM thường là cây cấu trúc sản phẩm, mỗi nút chứa thuộc tính hoặc thông tin đồ họa.
DBOM thường là dữ liệu cơ bản trong phần mềm PDM để quản lý sản phẩm và bản vẽ.